Particulier onderzoekers (ook wel: particulier rechercheurs of privédetectives) wat zijn dat eigenlijk? Er gaan veel wildwestverhalen rond over particulier onderzoekers waarin zij lijken op cowboys terwijl de praktijk nogal anders is. Een particulier onderzoeker verzamelt en analyseert gegevens op professionele wijze teneinde onrechtmatige daden of anderszins frauduleuze handelingen op te lossen dan wel te voorkomen. Afsluitend worden onderzoeksresultaten op objectieve wijze gerapporteerd en teruggekoppeld naar opdrachtgevers.
Nederland telt zo’n 450 particuliere onderzoeksbureaus (ook wel: recherchebureaus). Al deze bureaus beschikken over een vergunning van het Ministerie van Justitie en Veiligheid (JenV) en zijn bekend bij de Autoriteit Persoonsgegevens (AP). De particuliere onderzoeksbureaus beschikken over hun eigen unieke zogeheten POB-nummer (particulier onderzoeks- bureau). De bureaus dienen de Privacygedragscode en de Algemene verordening gegevensbescherming (AVG) na te leven. Daarnaast dienen particuliere onderzoeksbureaus zich te houden aan de Wet particuliere beveiligingsorganisaties en Recherchebureaus (Wpbr). Doel van de Wpbr is om te komen tot een goede samenwerking met de politie en om ervoor te zorgen dat er geen conflicten en ongewenste concurrentie ontstaan. Verder dient de Wpbr te voorkomen dat door het gebruik van diensten van een recherchebureau de vrijheid en veiligheid van anderen in het geding komen. Afsluitend dienen al de medewerkers van een particulier onderzoeksbureau te beschikken over het diploma Particulier Onderzoeker en dienen zij gescreend te zijn door de Nationale Politie.
Particuliere onderzoeksbureaus krijgen allerlei typen klanten, lopend van advocaten en ondernemers tot aan de “gewone” burger. De redenen voor opdrachtgevers om een particulier onderzoeksbureau in te schakelen zijn divers. Zo kan onder andere sprake zijn van vermoedens van fraude omtrent ziekteverzuim, alimentatie, arbeidsongeschiktheid en verzekeringen. Verder kunnen opdrachtgevers gebaat zijn bij een (pre-employment) screening. Dit is slechts een greep uit de mogelijkheden van particulier onderzoekers daar zij breed inzetbaar zijn. Particulier onderzoekers verrichten uiteenlopende onderzoeksmethoden. Zij verrichten administratief onderzoek, digitaal onderzoek, open bronnen onderzoek, buurtonderzoek, (confronterende) interviews, observaties en proefaankopen. Verder kunnen zij technische hulpmiddelen en verborgen camera’s inzetten en kunnen zij telefoongesprekken afluisteren dan wel opnemen.
Een onderzoek kent verschillende fasen. De eerste fase is oriënterend, hierin vindt onder andere het intakegesprek plaats. Fase twee omvat rechercheren, het vergaren van informatie. De derde fase staat in het teken van controleren, de verkregen informatie wordt geverifieerd. Fase vier betreft signaleren, hierin wordt de verkregen informatie bekend gemaakt en worden interviews gehouden. Afsluitend betreft de laatste fase het rapporteren van de onderzoeksbevindingen ten behoeve van opdrachtgevers.
De rechten en plichten die gelden voor burgers gelden ook voor particulier onderzoekers. Particulier onderzoekers staan dan ook allesbehalve boven de wet. Bij het bepalen van de inzet van onderzoeksmethoden dienen de beginselen van proportionaliteit en subsidiariteit in ogenschouw genomen te worden. De in te zetten onderzoeksmethode dient in verhouding te staan tot het te bereiken doel (proportionaliteit) en deze onderzoeksmethode dient de minst zware methode te zijn om dit doel te bereiken (subsidiariteit).
Particulier onderzoekers kennen diverse expertisen en werkwijzen, maar zijn allen gehouden aan dezelfde hiervoor vermelde juridische kaders. Een goed particulier onderzoeker zorgt voor een buitengewoon objectief feitenrelaas ter kennisgeving van opdrachtgevers dat hen in staat stelt om eventuele vervolgstappen te nemen.